نشر توسط:دکتر محمدصالح گرامی درباره : مطالب جالب , دانش آموزان , دانشجویان , استادان , اقلیم شناسی , هواشناسی ,
Views 1742 تاریخ : پنجشنبه 24 شهریور 1390 نظرات (1)

برای روشن شدن موضوع ما با چند پرسش روبرو هستیم:

1-گردباد چیست؟

2-شرایط آب و هوایی که باعث به وجود آمدن گردباد میشود چیست؟

3-گردباد در چه بازه زمانی از سال رخ میدهد؟

4- شرایط آب و هوایی ایران در آن بازه زمانی چیست؟

5-چرا گردباد در ایران رخ نمیدهد؟

برای روشن شدن موضوع ما با چند پرسش روبرو هستیم:

1-گردباد چیست؟

2-شرایط آب و هوایی که باعث به وجود آمدن گردباد میشود چیست؟

3-گردباد در چه بازه زمانی از سال رخ میدهد؟

4- شرایط آب و هوایی ایران در آن بازه زمانی چیست؟

5-چرا گردباد در ایران رخ نمیدهد؟

1- گردباد از مهیب ترین توفان‌های طبیعت است که از تندبادهای نیرومند تولید ‌شده و باعث بروز خسارات و تلفات فراوان و تخریب همه چیز درعرض چند ثانیه می‌شود. گردباد به صورت توده‌ایی قیفی شکل و درحال چرخش ظاهر می‌شود، در واقع آن از یک تندباد چرخنده که سرعت آن می‌تواند به ۵۰۰ کیلومتر در ساعت برسد تشکیل می‌شود. مسیر آسیب و ویرانی ممکن است وسعتی به عرض ۲ کیلومتر و طول ۱۰۰ کیلومتر داشته‌باشد که هیچ کدام از شهرهای واقع در مسیر، از گزند آن ایمن نیستد. برخی از گردبادها به وضوح قابل رویت هستند، درحالی‌که بعضی دیگر به وسیله باران یا ابرهای نزدیک به زمین پوشیده می‌شوند، البته سرعت شکل‌گیری گردباد به حدی سریع است که به ندرت می‌توان اخطار و هشدار داد، درصورت امکان هشدار نیز فرصت بسیار مختصر و کوتاه خواهد بود. قبل از وقوع گردباد، وزش باد افت پیدا می‌کند و هوا ممکن است آرام شود. توده‌ای ابری‌شکل از اشیای در حال پرواز می‌تواند موقعیت گردباد را نشان دهد، حتی اگر از روی شکل قیفی آن قابل تشخیص نباشد. گردبادها عموماً در اطراف توفان‌های بزرگ اتفاق می‌افتند و معمولاً می‌توان آسمان آفتابی را از پشت گردباد به راحتی دید.

2- ترنادو وابسته به جبهه سرد است.و در طول این جبهه در صورتی که از نظر جهت باد و درجه حرارت و میزان نمناکی اختلاف بارزی موجود و هوا نیز به شدت ناپایدار باشد تشکیل میگردد. بیشترین فراوانی این توفانها در ایالات متحده مشاهده شده است. بیشترین فراوانی ترنادو در دشت هاست و هرچه به نواحی کوهستانی نزدیک میشود از سرعت و قدرت آن کاسته خواهد شد .با اینکه این توفانها جز نواحی قطبی در هر جایی ، از جمله روی قاره های سرد نمکره شمالی نیز به ظهور میرسد ولی اغلب علاوه بر شرق کوههای راکی تا شرق هندوستان بسیار فراوانند. این امر نشان میدهد که کوهستانها در جریانهای هوا و پراکندگی حرارت و رطوبت در جهت عمودی نقش بسیار مهمی دارند. در این میان اکثر تورنادوها در ایالات متحده در ارتباط با خطوط توفانی و جبهه های بسیار سرد بروز میکنند و در جهت جریان هوا در درون هوای گرم حرکت میکنند.

3- این توفانها بیشتر در بهار ویا اوایل تابستان یعنی زمانی که میزان اختلاف حرارت و رطوبت در طول جبهه سرد به بیشترین حد خود میرسد ، به ظهور میرسند.

4- الف : در دوره گرم سال بر اثر استقرار مرکز پرفشار جنب حاره ای آزور بر بالای خاورمیانه شرایط پایدار به وجود میآید. بر اثر استیلای درازمدت این شرایط ، توده هوای قاره ای حاره ای بر روی ایران تشکیل میشود . این توده هوا بسیار گرم و خشک است و شرایط خشکی بر همه جای ایران مستولی میشود.

ب : در فصل سرد ایران زیر سلطه سیستم های پرفشار قرار دارد.این پرفشارها یا توسط بادهای غربی از جاهای دیگر آورده میشود که به آنتی سیکلونهای مهاجر موسوم هستند و یا اینکه به صورت زبانه ای از آنتی سیکلون سیبری به ایران کشیده میشوند. در فصل سرد به علت استقرار وضعیت پرفشار هوا آرام است. استقرار وضعیت پرفشار در دوره ی سرد از طرف دیگر هم به طبیعت کوهستانی ایران نیز مربوط میشود. بر اثر هماهنگی همه عوامل الگوی غالب پراکندگی فشار ایران در دوره سرد سال الگوی پرفشار است.

5- همانطور که در بند دو گفته شد تورنادو وابسته به جبهه سرد است و..... و در صورتی که هوا نیز به شدت ناپایدار باشد تشکیل میشود. ما با مطالعه در باره آب و هوای ایران خواهیم فهمید که سیستم غالب در فصل سرد در ایران سیستم فرابار سیبری است.

در زمستان بادهای غربی کسترش پیدا کرده وتمام ایران رافرا می گیرد. بطوری که الگوهای فرود وفراز بصور کامل برفراز ایران مستقر می گردند و ناپایداری را به وجود می آورند ،اما بدلیل وجود پرفشار فرابارسیبری این نوع پایداری ضعیف خواهد بود.

برای بوجودآمدن تورنادو علاوه براینکه هوا باید بشدت ناپایدار باشد ناهمواریهای زمین نقش موثری درتشکیل آن دارد. بطوری که درآمریکا دیده می شود بیشتر این ناپایداریها (تورنادو)دردشتهای مرکزی میسی سی پی رخ میدهد. میزان ناپایداری درزمستان در سواحل خزر وجنوب ایران" target="_blank">جنوب ایران بسیار زیاد است ،اما به دلیل شکل توپوگرافی ناهمواریهای ایران ؛ناهمواریها مانع از ورود این ناپایداریها به داخل ایران می شود.در صورتی که تمام شرایط برای به وجود آمدن گردباد فراهم باشد عامل ناهمواری مانع از آن میشود که گرد بادی مانند گردبادهایی که در آمریکا میاید به وجود بیاید و اینکه ناهمواری ها مانند سدی مانع از گسترش این گردبادها میشود.

نویسنده و محقق : محمد صالح گرامی

منبع : گروه جغرافیا(تنکابن)